Jan Schulz i Edyta Uberhuber - Leki z bozej apteki,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
LEKl Z BOŻEJ
APTEKI
SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ I
ZDROWIE LUDZKIE POPRZEZ SZKIEŁKO I OKO HISTORII .
5
1.
Zdrowie ludzkie w czasie i w przestrzeni — Babilonia, Asyria,
Egipt, Izrael, Grecja
.......................................................................
5
2.
Od średniowiecza po nowożytność
..................................................
9
3.
Współczesności — „nic nowego pod słońcem"
..............................
11
CZĘŚĆ II
JAK ZACHOWAĆ ZDROWIE
..........................................................
15
Więcej jarzyn i owoców — mniej cukru i mięsa
.............................
15
4.
Czy spożywanie mięsa jest konieczne?
............................................
20
5.
Chleb przyszłości?
...........................................................................
23
6.
Znaczenie postu
........................................................................
26
7.
Wpływ wody na ustrój
.....................................................................
31
8.
Znaczenie picia wody i herbaty ziołowej
..................................
34
9.
Napój poranny
................................................................................
36
10.
POŻYTEK" — wysokokaloryczna potrawa dietetyczna . . .
37
11.
Śniadanie, obiad, kolacja — wzorem naszych przodków . . .
39
12.
Czym jest i co to jest równowaga kwasowo-zasadowa . . . .
41
CZĘŚĆ III
KAŻDY MOŻE STAĆ SIĘ LEKARZEM DLA SIEBIE . . . .
47
1.
System odżywiania w/g Waerlanda i dra Bircher-Bennera . . .
50
2.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (niedokwaśność) . .
53
3.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (nadkwaśność) . .
59
4.
Otyłość
............................................................................................
Niniejsza publikacja jest skróconą wersją książki „Leki z Bożej Apteki" spółki
autorskiej Jana Schulza i Edyty Uberhuber. Pominięto tu następujące części:
—
Słowo wstępne „Od Autorów".
—
Słowo wstępne „Od Wydawcy".
—
Dwa pierwsze rozdziały cz. II.
—
Części V, VI i VII
—
Spis alfabetyczny roślin, indeks nazw polskich, indeks nazw łacińskich,
skorowidz tematyczny.
63
5.
Cukrzyca
..........................................................................................
65
6.
Reumatyzm i artretyzm
...................................................................
66
7.
Nadczynność i niedoczynność tarczycy
............................................
71
8.
Zła przemiana materii — choroba naszej cywilizacji
.......................
75
9.
Choroby nowotworowe
....................................................................
78
CZĘŚĆ IV
CZĘŚĆ I
PORADY PRAKTYCZNE Z „APTEKI BOŻEJ" ............................. 91
1.
„Zioła szwedzkie" — lek wszechstronny......................................... 94
2.
„Propolis" — czyli kit pszczeli i jego zastosowanie ........................ 99
3.
Tajemnica bursztynu ....................................................................... 104
4.
Aloes — kaktus leczniczy................................................................ 106
5.
Zioła stosowane w chorobach serca................................................ 110
6.
Zioła stosowane w chorobach wątroby i dróg żółcio w y ch . . . 113
7.
Zioła stosowane w chorobach nerek i pęcherza .............................. 117
8.
Zioła przeciwgorączkowe ......................................................... 124
9.
Zioła przeciwkrwotoczne ............................................................... 126
Zdrowie ludzkie
poprzez szkiełko i oko historii
10.
Zioła przeciwzapalne, odkażające i odtruwające ............................ 129
11.
Zioła przeciw guzom krwawicznym ................................................. 132
12.
Zioła przeciwbiegunkowe ................................................................ 136
13.
Zioła przeczyszczające ............................... , .................................... 137
14.
Zioła uspakajające ........................................................................... 139
15.
Ziołowe przyprawy kuchenne .......................................................... 142
16.
Znaczenie soli kuchennej ........................................................... 148
17.
Jarzyny lecznicze.............................................................................. 152
1. ZDROWIE LUDZKIE W CZASIE I PRZESTRZENI —
BABILONIA, ASYRIA, EGIPT, IZRAEL, GRECJA.
Dzieje medycyny ukazują wyraźnie, jak właśnie poprzez
lecznictwo ludowe — od czasów najdawniejszych do obec-
nych — ukształtowała się dzisiejsza medycyna naukowa.
Historią medycyny podzielić można — począwszy od za-
rania dziejów — na instynktowną, magiczną, kapłańską, ludo-
wą, doświadczalną oraz naukową. W dziejach medycyny od-
zwierciedlają się na przestrzeni wieków doświadczenia i dzia-
łalność medyków najróżniejszych poglądów i praktyk zarów-
no prawdziwych jak i fałszywych.
Najstarsze źródła z dziejów ludzkości przemawiają za
tym, że najlepszym nauczycielem osób chcących trudnić się
udzielaniem pomocy i leczeniem bliskich, była sama natura:
obserwacja przyrody i zwierząt. Ludzie pierwotni odżywiający
się roślinami doskonale zapoznali się z ich właściwościami
odżywczymi, trującymi i uzdrawiającymi. Doświadczenia lecz-
nicze w stosowaniu ziół przekazywane były z pokolenia na
pokolenie poprzez tysiąclecia. Wiele ze środków leczniczych,
stosowanych od wieków przetrwało do naszych czasów w tzw.
medycynie ludowej, a niemało z nich zostało wykorzystanych
przez współczesną medycynę naukową.
Dokładne wiadomości, dostarczane między innymi przez
archeologów, o niektórych ziołach i sposobach terapeutycz-
nych pochodzą sprzed około 4000 lat. Znane było ochładzanie
i ogrzewanie, nacieranie, oczyszczanie, upuszczanie krwi. Ze
środków roślinnych korzystano również w postaci okładów,
—
Kapusta (włoska) ........................................................................ 154
—
Buraki czerwone ......................................................................... 158
—
Seler ............................................................................................ 159
—
Pietruszka ................................................................................... 161
—
Marchew ..................................................................................... 161
18. Zioła o nadzwyczajnej mocy .......................................................... 165
—
Nagietek lekarski (Calendula officinalis)................................... 165
—
Pokrzywa (Urtica dioica) ........................................................... 167
—
Skrzyp (Eąuisetum arvense) ...................................................... 170
—
Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) ................................... 172
—
Tatarak (Acorus calamus) ......................................................... 174
—
Czarna jagoda (Vaccinum myrtillus).......................................... 175
19.
Uprawa ziół w ogródku przydomowym .......................................... 177
20.
Jak, kiedy, gdzie zbierać zioła? ................................................ 182
21.
Suszenie i przechowywanie ziół ................................................. 185
22.
Kalendarz zbioru ziół ......................................................................
187
plastrów, inhalacji itp. Sok jaskółczego ziela stosowano przy
chorobach oczu, czosnek służył jako środek odkażający, sie-
mię lniane, tatarak, mak, jałowiec, mięta, rumianek, piołun
i wiele innych roślin znano już tak dawno i stosowano w lecz-
nictwie.
W miarę rozwoju nauki poznawano coraz to nowe właściwości
lecznicze roślin a lecznictwo rozwijało się coraz bardziej,
zwłaszcza z postępującym formowaniem się większych
skupisk ludzkich, w których leczeniem chorych zajmowali się
przeważnie kapłani. Najstarsza „farmakopea" pochodzi z Ba-
bilonii, kraju położonego
w
dorzeczu Eufratu
i
Tygrysu, za-
mieszkałego wówczas przez Sumerów. (Byli to pierwotni miesz-
kańcy Mezopotamii, których kultura wywarła wielki wpływ
na Asyryjczyków i Babilończyków. Sumerowie pobici zostali
w późniejszym okresie przez ludy semickie). Najstarszym
zachowanym dokumentem medycznym z tego okresu jest
niewątpliwie gliniana tabliczka z Nippur zapisana pismem
klinowym przez lekarza sumeryjskiego w formie podręcz-
nika o znanych mu środkach leczniczych. „Vademecum" to
odczytane zostało w roku 1953. Wynika z niego, że pod
koniec trzeciego tysiąclecia przed naszą erą posługiwano się
w lecznictwie takimi substancjami jak np. korą i żywicą róż-
nych drzew, olejami roślinnymi oraz sproszkowanym mułem
rzecznym. Wspomina ono też o lekach mineralnych, jak np.
chlorku sodu (sól), saletrze i różnych mieszaninach alkaliów.
Z Kodeksu króla Hammurabiego, który jest zbiorem praw i
nakazów dla uzdrawiaczy XVIII stulecia przed naszą erą
wynika, że zawód lekarza istniał już w starożytnej Babilonii.
Babilończycy i Asyryjczycy uważali, że choroby wywoływane
są przez złe duchy, demony. Z tych wierzeń babilońskich po-
chodzą też różne przesądy utrzymujące się do naszych czasów.
W leczeniu posługiwano się, obok ziół, olejkami i wodą. A
więc wodolecznictwo ma swoje początki w Mezopotamii — w
kolebce początku cywilizacji!
Egipskiemu uczonemu, nazwanemu przez Greków Herme-
sem przypisuje się skodyfikowanie w 42 księgach całej wie-
dzy starożytnego Egiptu z zakresu anatomii, balsamowania
zwłok, farmakologii i chorób w ogólności. Wiedza medyczna
w starożytnym Egipcie uważana była za wiodącą; w szczegól-
ności doprowadzono do perfekcji balsamowanie zmarłych, by
zapewnić im — nieśmiertelność. Z odnalezionych przez arche-
ologów papirusów Ebersa wnioskować możemy również o wy-
sokim poziomie nauk medycznych i fitoterapeutycznych. Pa-
pirusy te zawierają ok. 900 recept różnych leków, 877 wska-
zówek leczenia ran i dolegliwości ciała. Egipcjanie cierpieli
na mnóstwo chorób! W celu zapobiegania im zalecano jak
najczęstsze stosowanie lewatyw, środków napotnych i moczo-
pędnych. Profilaktycznie pito wodę filtrowaną, gdyż poznano
sposób przenoszenia się niektórych chorób zakaźnych, np. czer-
wonki.
Kiedy naród żydowski był w niewoli egipskiej, jego za-
sady czystości przeniknęły do tego kraju, gdzie ustawowo
wprowadzono powszechny obowiązek przestrzegania niektó-
rych przepisów higienicznych. A więc nie Żydzi uczyli się
zasad higieny od Egipcjan lecz odwrotnie! Wprawdzie medy-
cyna Izraela stała pod przemożnym wpływem lecznictwa sta-
rożytnego Egiptu lecz Żydzi nauczali, że czystość łączy się
bezpośrednio z pobożnością i mieli własne przepisy dotyczące
przyrządzania posiłków, umiaru w jedzeniu i piciu wina, uni-
kania kontaktów z chorymi *.
Gdy Mojżesz na polecenie Jahwe wyprowadził swój na-
ród z Egiptu otrzymał od Boga prawa i rozporządzenia z na-
stępującą obietnicą: „Jeśli wiernie będziesz słuchał głosu twe-
go Boga, Jahwe, i będziesz wykonywał to, co jest słuszne
w oczach Jego, jeśli będziesz dawał posłuch Jego przykaza-
niom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarzę cię żadną
z tych plag, jakie zesłałem na Egipt, bo Ja, Jahwe, chcę być
twoim lekarzem" (II Mojż. XV,26)... „żadna z tych plag..."
jakaż to piękna obietnica dla Izraelitów — dla narodu wy-
branego! Bóg dał im obietnicę uwolnienia się od chorób egip-
skich. Jak wynika z niektórych papirusów, znalezionych przy
zabalsamowanych ciałach, z których odczytane zostały przez
archeologów opisy chorób panujących w Egipcie w ówczes-
nych czasach, były to między innymi dolegliwości jelit, cho-
roby oczu, skóry, zimnica, pasożyty etc.
Mojżesz, który pobierał naukę na dworze faraona i za-
znajomiony był ze starą królewską wiedzą medyczną, nie ko-
rzystał z żadnej „tajnej" receptury Egipcjan, którzy, jak wiemy
z opisów historyka Herodota, opierali swoje poglądy lecznicze
w dużej mierze na czarnoksięstwie i magii. Mojżesz bez-
względnie poddawał się woli Boga. Wiele dowiedzieć się mo-
żemy na ten temat ze Starego Testamentu.
» Patrz: Grzegorz Fedorowski —
Człowiek, istota poznana?
Warszawa 1981.
Przepisy sanitarno-higieniczne zawarte w Biblii nie mia
ły wyłącznie znaczenia religijnego, lecz stały również na stra
ży zdrowia człowieka. Zakazy spożywania pewnych mięs,
określanych w Biblii mianem „nieczystych", znalazły pełne
potwierdzenie w obecnej nauce. O przywiązywaniu wielkiej
wagi do diety, świadczy jeden z licznych ówczesnych aforyz
mów: „jeśli możesz wyleczyć chorego dietą lub lekarstwem —
wybierz dietę." Bóg uczynił przecież rośliny lekami, o czym
świadczą teksty Pisma Świętego. Pokarmem dla człowieka ma
ją być ..... płody rolne" (I Mojż. 111,18).
Również przepisy odnoszące się do usuwania nieczystości
i do izolacji chorych zakaźnie mają swoje potwierdzenie w Bi-
blii. Grecja jest ojczyzną „ojca medycyny" Hipokratesa z Kos.
Żył on w V—IV wieku przed Chr. Napisał znakomite dzieło
pt. „Corpus Hippocraticum", w którym między innymi przy-
wiązuje dużą wagę do ziołolecznictwa i diety. Uważa również,
iż duże znaczenie dla zdrowia mają gleba, woda i powietrze.
Hipokrates bardzo często stosował też, obok diety, banki i ką-
piele wodne, a diagnozy stawiał na podstawie obserwacji cho-
rego. Tym samym przekształcił „sztukę" medyczną w — naukę.
Będąc zaciętym przeciwnikiem szkoły lekarskiej w Knidos (Azja
Mniejsza), która zalecała leczenie wyłącznie chorego narządu,
bronił zaciekle swojego poglądu, iż leczyć należy nie chorobę, a
jej przyczynę i całego człowieka. Chorobę zaś uważał za
zachwianie równowagi biologicznej organizmu powstałej
wskutek szkodliwych czynników, z którymi prowadził walkę
na śmierć i życie. Hipokrates głosił także zasadę tajemnicy
lekarskiej. Większość jego poglądów obowiązuje do dziś, a jego
teorie niczym nie różnią się od współczesnych.
Medycyna starożytnych Rzymian powstała pod wpływem
wiedzy medycznej Etrusków, którzy mieli swoje państwo na
Półwyspie Apenińskim. Medycyna Etrusków opierała się prze-
de wszystkim na stosowaniu naturalnych środków leczni-
czych — na ziołach.
W Państwie Rzymskim lecznictwo rozwinęło się dopiero
w I wieku przed Chr. Lekarze rzymscy byli początkowo grec-
kimi niewolnikami. Dopiero upadek państwowości Greków
i zajęcie jego terytorium przez Rzymian, przyczyniły się do
„zmieszania" nauk medycznych przez przyjezdnych z Grecji
filozofów i lekarzy. Jednym z nich był Grek Asklepiades
(128—56 r. przed Chr.). Główną tezą głoszoną przez niego by-
ła nauka o atomach. Uważał on, iż życie to ruch atomów,
które służą do odżywiania i tworzenia materii. Chorych le-
czył hydroterapią; stosował również leczenie klimatyczne
i częste lewatywy. Wspomnieć należy również o wielkim uczo-
nym Pliniuszu (Starym). Napisana przez niego „Historia na-
turalis" była przez całe wieki autorytatywnym dziełem dla
przyrodników, uczonych i lekarzy, stanowiła ona ważne źródło
poznania starożytnej medycyny ludowej. Księgi od 20—27 te-
go dzieła zawierają opisy ziół i ich zastosowanie w lecznic-
twie.
W tym okresie powstało też dzieło botaniczno-farmakolo-
giczne pt. „De medicinali materia". Autorem jego był wybitny
lekarz wojsk rzymskich za czasów Nerona — Dioskurides.
Opisał on w swoich księgach około 600 roślin, podając ich
nazwy, sposoby przyrządzania leków, dawkowanie i ich dzia-
łanie.
Największym po Hipokratesie lekarzem i „reformatorem"
nauk medycznych starożytnego świata był Galen. Jego nauki
przetrwały do XVIII wieku po Chr. Poglądy medyczne Gale-
na przesiąknięte były filozofią chrześcijańską. Uważał on bo-
wiem, iż człowiek jest „cudowną maszyną", która nie mogła-
by powstać w wyniku zwykłego łączenia się atomów. Jego
zdaniem, twórcą mógł być tylko „wyższy rozum", kierujący
całym wszechświatem
—
Bóg. Galen twierdził też, wbrew
nauce Platona o trzech ludzkich duszach, iż człowiek posiada
tylko jedną, żyjącą we krwi, która jest nosicielem sił — esen-
cję życia. Za przyczynę choroby uważał rozprzężenie między
ciałem a duszą. Galen w swej terapii używał wiele leków
pochodzenia roślinnego w postaci nalewek, wyciągów i od-
warów. Metody ich stosowania i terminologia łacińska zacho-
wały się w farmakologii do dnia dzisiejszego, a w świecie le-
karskim znane są preparaty galenowe — klasyczne leki ro-
ślinne.
Galen był — po Hipokratesie — ostatnim wielkim przed-
stawicielem okresu wspaniałego rozkwitu medycyny w Euro-
pie. Wraz z jego śmiercią na przełomie III wieku naszej ery,
nauki jego poszły w zapomnienie.
2.
OD
Ś
REDNIOWIECZA PO NOWOZYTNOSC
Okres wczesnego średniowiecza charakteryzował się „za-
stojem" w zakresie wiedzy medycznej z powodu przekształca-
nia się systemów politycznych i gospodarczych. Wraz z na-
staniem epoki feudalnej i rozkładem niewolnictwa nastąpił
upadek produkcji rolnej, rzemieślniczej, handlu i znaczny za-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]