Jak Żydzi zmenili katolickie myślenie, OlaGordon
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
How the Jews Changed Catholic Thinking
Jak żydzi zmienili katolickie myślenie
Joseph Roddy z czasopisma LOOK – 25.01.1966
[Komentarze autora w nawiasach kwadratowych]
tłumaczenie Ola Gordon
W prostych zasadach wiary, większość katolików opiera się na trudnych pytaniach katechizmu i imprimaturowanych odpowiedziach. Dzieci w szkołach kościelnych zapamiętują te fragmenty, które rzadko zapominają w daszym zyciu. Z katechizmu uczą się, że katolickie dogmaty są niezmienne, a bardziej obrazowo, że żydzi zabili Jezusa Chrystusa. Ze względu na tę koncepcję, przez 20 stuleci szerzył się antysemityzm jako rodzaj choroby społecznej na ciele ludzkości. Jego występowanie wzrastało i malało, ale antysemityzm nigdy nie wychodził z mody. Niemyślący którzy spierali się w każdej innej sprawie mogli jeszcze dołaczyć do pogardy wobec żydów. To dżentelmeńska umowa doprowadziła do Auschwitz. ["antysemityzm" szerzył się z powodu żydowskiego antychrześcijanizmu, żydowskiej siły wykorzystywanej przeciwko chrześcijańskiemu społeczeństwu i lichwie, a nie z powodu chrześcijańskiej teologii]
Niewielu katolików uczono w sposób bezpośredni nienawiści do żydów. Ale nauki katolickie nie mogły obejść zapisu w Nowym Testamencie, że żydzi sprowokowali ukrzyżowanie. Komory gazowe były najnowszym dowodem na to, że jeszcze im nie wybaczono. [Nazizm był antychrześcijańską ideologią pogańską, przeciwko której papież Pius IX napisał encyklikę , i z powodu której tylko w Polsce zmarły 3.000.000 katolików] Największa nadzieja na to, że kościół rzymski nie będzie wydawał się współsprawcą ludobójstwa jest rozdział 4 jego "Declaration on the Relation of the Church to Non- Christian Religions" (Deklaracja nt. stosunków kościoła z religiami niechrześcijańskimi), którąpapież Paweł VI ogłosił jako prawo kościelne pod koniec II Soboru Watykańskiego. W żadnym ze swoich wypowiedzi z tronu Piotra papież nie wspomniał o Julesie Isaacu. Ale być może arcybiskup Aix, Charles de Provenchères, kilka lat wcześniej jasno wypowiedział się o jego roli. "To znak czasu" powiedział arcybiskup, "żeby osoba świecka, jeszcze świecki żyd, stał się autorem dekretu kościoła".
Jules Isaac był historykiem, członkiem Legii Honorowej i inspektorem szkolnym we Francji. W 1943 roku, w wieku 66 lat, zrozpaczonym człowiekiem mieszkającym koło Vichy, kiedy Niemcy złapali jego żone i córke. Od tego czasu Isaac nie mógł mysleć o niczym innym niż pustce chrzescijańskiego świata przed losem palonych żydów [Człowiek mieszkał we Francji, kraju okupowanm przez nazistów. Powinien wiedzieć, że Francuzi mieli wtedy własne problemy, ale domyślam się, iż musieli martwić się jedynie o żydów – których, jak twierdzi, "palono" w obcym kraju. Nieważne jest to, że "chrzescijański świat" walczył z nazistami w II wojnie światowej! Chyba mogliśmy walczyć bardziej i szybciej. Albo coś w tym rodzaju.] Jego książkę "Jesus in Israel" (Jezus w Izraelu) opublikowano w roku 1948, i po przeczytaniu jej, o. Paul Démann z Paryża sprawdził podręczniki i potwierdził smutną opinię Isaaca, że w sposób niezamierzony katolicy nauczali pogardy wobec żydów [Katolicy uczą pogardy wobec poświątynnej religii zydowskiej i lichwie, a nie "żydów". To duża róznica. To judaizm naucza pogardy nie tylko wobec katolickiej religii, ale wszystkich "Gojów"]. Gregory Baum, augustyński ksiądz pochodzący z rodziny ortodoksyjnych żydów, nazwał ją "wzruszającym zapisem miłości, którą Jezus miał dla swojego ludu, żydów, i pogardy, jaką później chrześcijanie do nich żywili".
Książkę Isaaca zauważono. W 1949 roku papież Pius XII przyjął na krótko autora. Ale minęło 11 lat zanim Isaac zobaczył prawdziwa nadzieję. W połowie czerwca 1960 roku w Rzymie, ambasada francuska wciskała Isaaca Stolicy Apostolskiej. Isaac chciał spotkać się z Janem XXIII. odsyłano go od starego kard. Eugene Tisseranta do bardzo konserwatywnego kard. Alfredo Ottaviani, który odesłał go do 83-letniego kard. Andrea Julliena. Ten patrzył nie widzą w bezruchu jak głaz kiedy Isaac opowiadał jak nauka katolicka prowadziła do antysemityzmu. Kiedy skończył, czekał na reakcję, ale Jullien nadal był jak głaz. Isaac, który słabo słyszał, patrzył uważnie na wargi biskupa. Czas mijał, nikt nic nie mówił. Isaac myślał o wyjściu, ale postanowił się odezwać. "Z kim powinienem sie spotkac w kwestii tej strasznej rzeczy?" zapytał w końcu, i po długiej przerwie, stary kardynał powiedział "z Tisserantem". Znowu nastała cisza. Kolejnym słowem było "Ottaviani". Isaac czekał dalej. Kiedy przyszła kolej na nastepne słowo, bło nim "Bea". Jules Isaac poszedł prosto do Augustiina Bea, niemieckiego jezuity z Kolegium Kardynałów. "W nim znalazłem potężne wsparcie", powiedział Isaac.
Następnego dnia wsparcie było jeszcze większe. Jan XXIII, stojąc w drzwiach papieskiego apartamentu na IV piętrze, sięgnął po dłoń Julesa Isaaca, i usiadł obok niego. "Przedstawiłem się jako niechrześcijanin, promotor l'Amitiés Judéo-Chrétiennes (Przjaźnie judeo-chrześcijańskie) i bardzo głuchy stary człowiek" – powiedział Isaac. Jjan rozmawiał z nim rzez chwile o swoim nabożeństwie do Starego Testamentu, o czasach jako watykański dyplomata we Francji, i zapytał gdzie urodził się jego gość. Tu Isaac wyczuł początek chaotyznej rozmowy z papieżem i zaczął się martwić w jaki sposób doprowadzi do rozmowy na właściwy temat. Powiedział Janowi, iż jego działanie roznieciło wielkie nadzieje dla ludu Starego Testamentu, i dodał: "Czy to nie jest sam papież, w swojej wielkiej dobroci, odpowiedzialny za nią kiedy teraz oczekujemy na więcej?" Jan zaśmiał się, a Isaac miał słuchacza. Niechrześcijanin obok papieża powiedział, że Watykan powinien zbadać antysemityzm. Jan powiedział, iż myślał o tym od początku rozmowy. "Zapytałem czy mogę wynieść stąd jakąś iskierkę nadziei" – mówił Isaac. Jan powiedział, że miał prawo do więcej niż nadziei, i mówił o granicach suwerenności. "Jestem głową, ale musze również konsultowac innych. . . To nie jest absolutna monarchia!" Dla większości świata, wydawała się być życzliwą monarchią. Dzięki Janowi dużo działo się szybko w katolicyzmie i żydostwie.
Kilka miesięcy zanim Isaac przedstawił sprawę przeciwko Gojom, papież Jan i kard. Bea ustanowili watykański Sekretariat ds. Promocji Jedności Chrześcijańskiej (SPCU). Miał on napierać w kierunku połączenia kościołów straconych przez Rzym w wyniku reformacji. Kiedy Isaac wyszedł, Jan wyraźnie powiedział administratorom w kurii watykańskiej, że twarde potępienie katolickiego antysemityzmu wyjdzie ze zwołanego przez niego soboru. Dla Jana niemiecki kardynał wydawał się być dobrym batem legislacyjnym do tej pracy, nawet jeśli nazwa jego SPCU wydawała się nieodpowiednia.
Do tego czasu odbyło się wiele rozmów między urzędami Soboru Watykańskiego i grupami zydowskimi, i w Rzymie dało się słyszeć głośno i wyraźnie Ameykański Komitet Żydowski (AJC) i Ligę przeciwko Zniesławieniu (ADL) z B'nai B'rith. Rabin Abraham J Heschel z nowojorskiego Żydowskiego Seminarium Teologicznego, który słyszał o Bea 30 lat wcześniej w Berlinie, spotkał się z kardynałem w Rzymie. Bea już przeczytał tekst AJC zatytułowany "The Image of the Jews in Catholic Teaching" (Wizerunek żydów w naukach katolickich). Po nim był kolejny tekst AJC, skaładajacy się z 23 stron, "Anti-Jewish Elements in Catholic Liturgy" (Elementy antyżydowskie w liturgii katolickiej). Wypowiadając się w imieniu AJC, Heschel powiedział, iż miał nadzieję, że Sobór Watykański oczyści naukę katolicką z wszelkich sugestii, że żydzi byli przekletym narodem. A robiąc to, uważał Heschhel, sobór w żaden sposób nie powinien zmuszać zydów by stali się chrześcijanami.
Mniej więcej w tym samym czasie, dr Nahum Goldmann, szef Światowej Konferencji Organizacji Żydowskich (WCJP), której członkowie mieścili się w wierze od najbardziej ortodoksyjnych do liberalnych, naciskał swoimi aspiracjami na papieża. B'nai B'rith chciała by katolicy usunęli z nabożeństw kościelnych wszelki język, który nawet mógł wydawać się antysemicki. To nie było prostą rzeczą do zrobienia ani wtedy, ani w przyszłości. Liturgia katolicka, powstała w oparciu o pisma wczesnych ojców kościoła, mogła zostać zredagowana. Ale nie Ewangelie. Nawet jeśli Mateusz, Marek, Łukasz i Jan byli lepsi w ewangelizacji niż historii, ich pisma miały boską inspirację, jak mówią katolickie dogmaty, i były tak łatwe do zmiany jak środek słońca. Ta trudność stawiała katolików o najlepszych intencjach, jak i żydów najlepiej rozumiejących katolicyzm, w dylemacie teologicznym. Wywołała również konserwatywną opozycję w kościele, i w pewnym stopniu arabski niepokój na Bliskim Wschodzie. Zarzut konserwatystów wobec żydów był taki, że to oni byli bogobójcami, winni zabicia Boga w bosko-ludzkiej osobie Chrystusa. A mówienie, iż oni nie byli bogobójcami było pośrednim mówieniem, że Chrystus nie był Bogiem, skoro w teologii katolickiej fakt egzekucji na górze Kalwarii był bezsprzeczny. [Nauka katolicka mówi, że żydzi z I wieku wykorzystali potęgę Rzymu by zabić Chrystusa, i że religia żydowska, tzn. judaizm poświątynny, faryzejski rabinizm – raduje się ze śmierci Jezusa. Jeśli chodzi o winę za Jego smierć, jesteśmy winni wszyscy] Ale egzekucja i religia tych jej żądających były powodem tego, że w opinii antysemitów żydzi byli "zabójcami Boga" i "zabójcami Chrystusa". A zatem katolickie Pismo będzie problemem, gdyby sobór mówił o bogobójstwie i żydach. Mądre i wysoko omitrowane głowy w Kurii ostrzegały, że biskupi na soborze nie powinni dotykać tej sprawy nawet 3-metrowymi kijami. Ale był jeszcze Jan XXIII, który powiedział, że muszą.
Jeśli nienaruszalność Pisma Świętego stanowiła większość problemu w Rzymie, to jego resztą była wojna arabsko-izraelska. Izrael Ben-Guriona, według Ligi Arabskiej, jak Chiny Mao w świecie z Tajwanu, naprawdę nie istnieje. Albo istnieje tylko jako ość w gardle Nassera. Gdyby sobór miał opowiedzieć się za żydami, to dla arabskich biskupów porządek duchowy wydawałby się politycznym. Później między Watykanem i Tel Awiwem kursowaliby nocą wysłannicy. Przeciwnie do Izraela, ich kraje już miały ambasadorów na papieskim dworze. Oni będą najuprzejmiejszym przypomnieniem dla Stolicy Apostolskiej, że w krajach arabskich mieszkało około 2.756.000 katolików, i 420.000 prawosławnych katolików oddzielonych od Rzymu, których papiestwo chciałoby odzyskać. Na biskupów obu rytów katolicyzmu można liczyć iż przekażą swoje interesy Stolicy Apostolskiej. Było zbyt wczesnie na zagrożenia. Zamiast tego Arabowie zanudzali Rzym by pokazać, iż nie są ani antysemiccy, ani antyżydowscy. Arabowie także są Semitami, mówili, i pośród nich żyły tysiące zydowskich uchodźców. Patriotyczni Arabowie byli jedynie antysyjonistyczni, gdyż według nich syjonizm był spiskiem w celu ustanowienia judajskiego państwa w centrum islamu.
W Rzymie opinia z Bliskiego Wschodu i od konserwatystów była taka, że deklaracja żydowska będzie nie na miejscu. Z Zachodu, gdzie 225.000 więcej żydów mieszka w Nowym Jorku niż w Izraelu, przyszła opinia, że porzucenie deklaracji będzie katastrofą. I do tego impasu dochodził naiwny pomysł Jana XXIII – żeby nie rozwiązać problemu, lecz go powiekszyć. Zupełnie sam, papież bawił się pomysłem, który dla Kurii Rzymskiej był groteskowy, że wiary nie-katolickie powinny na sobór wysłać obserwatorów. Perspektywa zaproszenia nie wywołała kryzysu wśród protestantów, ale żydów wyraźnie konsternowała. Niektórym żydom obecność sugerowała, że teologia chrześcijańska dotyczyła ich. Ale nie być tam mając zaproszenie mogło sugerować, że żydów naprawdę nie obchodziło to czy katolicy uporali się z antysemityzmem.
Kiedy wyszło na jaw, że deklaracja Bea, zaplanowana do głosowania na pierwszej sesji soboru, zawierała wyraźne odparcie zarzutów bogobójstwa, Światowy Kongres Żydów rozgłosił w Rzymie, iż dr Haim Y Vardi, Izraelczyk, będzie nieoficjalnym obserwatorem na soborze. Te dwie pogłoski mogły nie wiązać się ze sobą, ale takie się wydawały. Z ich powodu słyszano inne pogłoski, te głośniejsze. Arabowie poskarżyli się Stolicy Apostolskiej. Ta powiedziała, że nie zaproszono żadnego Izraelczyka. Wtedy Izraelczycy zaprzeczyli, że wybrali obserwatora. Żydzi w Nowym Jorku uważali, że obserwatorem powinien być Amerykanin.
W Rzymie wszystko to skończyło się przestawieniem programu tak by zapewnić, że deklaracja nie pojawi sie na soborze podczas tej sesji. Ale dla biskupów znalazło się nieco dodatkowego czytania na temat żydów. Pewna agencja dosyć zbliżona do Watykanu zdobyła rzymskie adresy 2.200 przybyłych kardynałów i biskupów, i dostarczyła każdemu z nich 900-stronicową ksiazkę, "Il Complotto contro la Chiesa" (Spisek przeciwko Kościołowi). W niej, pośród treści grubiańskich, były ujmujące źdźbła prawdy. Jej twierdzenie, iż Kościół jest infiltrowany przez żydów, zaintryguje antysemitów. Ponieważ faktycznie wyświęceni żydzi w Rzymie pracują nad żydowską deklaracją łącznie z o. Baumem, jak również prałatem Johnem Oesterreicherem, zatrudnionymi w sekretariacie Bea.
Sam Bea, jak mówi kairski dziennik Al. Gomhuria, był żydem o nazwisku Behar. Ani Baum, ani Oesterreicher nie byli z Bea późnym popołudniem 31 marca 1963 roku, kiedy przed nowojorskim Plaza Hotel czekała na niego limuzyna. Jazda zakończyła się sześć przecznic dalej, przed biurami Amerykańskiego Komitetu Żydów. Tam współczesny sanhedryn czekał by powitać szefa Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan. Zebranie to trzymano w tajemnicy przed prasą. Bea nie chciał by ani Stolica Apostolska, ani Liga Arabska, dowiedziały się że był tam po to by żydzi usłyszeli takie odpowiedzi na swoje pytania jakich chcieli.
"Nie jestem upoważniony by wypowiadać się oficjalnie" powiedział im. "Dlatego mogę mówić tylko o tym, według mnie, co można zrobić, powinno się zrobić na soborze". I wtedy przedstawił problem. "Ogólnie mówiąc", powiedział – "żydów oskarża się o bogobójstwo, i na nich ma rzekomo być klątwa". [Ci którzy wyznają żydowską religię, nie ci którym przydarzyło się być tylko urodzonym z hebrajskiej matki – przeklinają się sami, tak jak robi to każdy inny. Nie ma to nic wspólnego z "rasą", jak antykatolicy chcieliby byśmy wierzyli]. Odparł oba zarzuty. Ponieważ nawet w tekstach ewangelistów, tylko liderzy ówczesnych jerozolimskich żydów i bardzo mała grupa zwolenników wołała o wyrok śmierci dla Jezusa, wszyscy wtedy nieobecni i nieurodzone jeszcze pokolenia żydów w żadne sposób nie mieli udziału w bogobóistwie, powedział Bea. Jeśli chodzi o klątwę, nie mogła spaść na krzyżujących, dowodził kardynał, ponieważ ostatnie słowa umierającego Chrystusa były modlitwą o ich wybaczenie. [Chrystus mówił o Rzymianach, którzy nie wiedzieli co robili]
Zgromadzeni rabini chcieli wiedzieć czy deklaracja wymieni bogobójstwo, klątwę i odrzucenie przez Boga narodu żydowskiego jako błędy chrześcijańskiej nauki. W podtekście ich pytania był najbardziej drażliwy problem Nowego Testamentu. Jego odpowiedź była wymijająca. Ostrzegł swoich słuchaczy, że niewydolne zgromadzenie biskupów nie mogło zajmować się szczegółami, może tylko ustalić wytyczne, i nie oczekiwać by skomplikowane wydawało się proste. "Faktycznie", kontynuował, "złe jest doszukiwanie się antysemityzmu w źródłach czysto religijnych – np. w tekstach Ewangelii. Te powody religijne, tak jak są przedstawiane (często nie są), często są zaledwie pretekstem i zasłoną zakrywającą inne powody wrogości". Po rozmowie kardynał i rabini toastowali sherry i jeden z nich zapytał go o prałata Oesterreichera, którego wielu żydów uważa za zbyt misyjnego. "Wiesz, eminencjo", powiedzial kiedyś pewien żydowski reporter, "żydzi nie uważają żydowskich konwertytów za najlepszych przyjaciół". Bea odpowiedział poważnie "Nie nasi żydzi".
Niedługo po tym odbyła się premiera sztuki "The Deputy" (Następca) Rolfa Hochhutha, przedstawiająca Piusa XII jako wikariusza Chrystusa, który milczał kiedy Hitler realizował ostateczne rozwiązanie. Na stronach jezuckiego czasopisma America, Oesterreicher Oesterreicher zwrócił się bezpośrednio do AJC i B'nai B'rith [żydowska organizacja masońska]. "Żydowskie agencje relacji miedzyludzkich" napisał, "będą musiały wyraźnnie wypowiedzieć się przeciwko "Następcy". W przeciwnym wypadku przegrają własny cel". W Table of London, Giovanni Batista Montini, arcybiskup Milanu, napisał atak na sztukę w obronie papieża, którego był sekretarzem. Kilka miesiecy póxniej papieź Jan XXIII zmarł i Montini został papieżem Pawłem VI.
Na drugiej sesji soboru, jesienią 1963 roku, do biskupów dotała deklaracja żydowska w formie rozdziału IV wiekszej deklaracji "O ekumenizmie". Jej rozdział V był równie kłopotliwą deklaracją o wolności religijnej. Jak jeźdźcy do uchwał w kongresie, każdy z dyskutowanych rozdziałów był nieobliczalnym kambuzem przypietym do ekumenicznego pociągu. Pod koniec tej sesji, kiedy nadszedł czas głosowań nad "O ekumenizmie", moderatorzy soboru zdecydowali, iż głosowanie powinno obejmowac tylko pierwsze trzy rozdziały. To przestawiło kambuzy na bocznice i zapobiegło dużemu stukotowi na soborze starającemu się być ekumenicznym. Głosowanie o żydach i wolności religijnej odbędzie sie wkrótce, obiecano biskupom. I czekając na to mogli czytać "The Jews and the Council in the Light of Scripture and Tradition" [Żydzi i sobór w świetle pisma i tradycji], co było krótsze, ale bardziej błazeńskie niż "Spisek". Ale zakończyła się druga sesja bez głosowania o żydach i wolności religijnej, pomimo ogłoszonej wizycie papieskiej do Ziemi Świętej. Ta pielgrzymka będzie szeroko opisywana w prasie, ale pozostanie miejsce na pytania o nieodbytych głosowaniach. "Coś stało się za kulisami" napisał głos Konferencji Katolickiej. "[Jest to] jedna z tajemnic drugiej sesji".
Dwoma bardzo zainteresowanymi żydowskimi dżentelmenami, którzy musieli mocno sie zastanawiać, byli 59-letni Joseph Lichten z należącej do B'nai B'rith ADL w Nowym Jorku, i Zachariah Shuster, 63, z AJC. Lichten, który stracił rodziców, żone i córkę w Buchenwaldzie, i Shuster, który stracił niektórych najbliższych krewnych, rozmawiali z biskupami i ich pracownikami w Rzymie. Ale ci dwaj lobbyści nie spotykali się często przy winie rosso wokół Św. Piotra. Możliwie najmocniejsza deklaracja żydowska była ich wspólną sprawą; ale każdy chciał by to jego organizacja wzięła za nią kredyt. Oczywiście w przypadku gdyby ta deklaracja była faktycznie mocna. Ale do tego czasu, każdy ofiarował się amerykańskim hierarchom w kraju jako najlepszy barometr żydowskich sentymentów w Rzymie.
Żeby dowiedzieć się o tym co się działo na soborze, wielu amerykańskich biskupów w Rzymie polegało na tym co czytają w New York Times. To samo dotyczyło AJC i B'nai B'rith. Ten dziennik był miejscem dyskusji. Lichten uważał Shustera za geniusza, bo wykupił w nim miejsce, ale mniej niż kogoś głęboko znającego teologię. W taki sposób Shuster postrzegał Lichtena. Żaden z nich nie miał dużo czasu dla Fritha Beckera. becker był w Rzymie na Światowym Kongresie Żydów (WJC) , jako jego rzecznik, który nie chciał rozgłosu, a trochę go zdobył. Według Beckera WJC interesował się soborem, ale nie usiłował go kształtować. "Nie mamy amerykańskiego poglądu" powiedział "o znaczeniu dostępu do gazet".
W Watykanie dostęp do gazet zaczynał wyglądać dobrze. Ale ekspert w sztuce PR powiedziałby, że Stolicy Apostolskiej brakowało doświadczenia na Ziemi Świetej. Kiedy Paweł modlił się z brodatym patriarchą prawosławnym Athenagora w sektorze jordańskim, wizyta wyglądała bardzo dobrze. Ale kiedy pokazał się w Izraelu, wymienił ostre słowa z autorem "Zastępcy" i najbardziej skonwertowane kazanie dla żydów. Jego wizyta była tak krótka, że nigdy nie wymienił publicznie nazwy odwiedzanego przez niego młodego kraju. Watykanolodzy obserwujący jego ruchy uwazali, że widzieli malejącą nadzieję na deklarację o żydach.
Rzeczy wyglądały lepiej w Waldorf-Astoria w Nowym Jorku. Tam, w rocznicę Szpitala Beth Israel, goście dowiedzieli się, iż lata wczesniej rabin Israel Abba Hillel Silver powiedział kard. Francisowi Spellmanowi o wysiłkach Izraela zdobycia miejsca w ONZ. Żeby pomóc, Spellman powiedział, że wezwie rządy z Ameryki Południowej i powie im że bardzo sobie zyczy żeby Izrael został przyjęty. Mniej więcej w tym samym czasie 'il Papa americana' powiedział na spotkaniu AJC, że "absurdalne było utrzymywanie, że jest jakiś rodzaj nadal trwającej winy". W Pittsburghu rabin Marc Tanenbaum z AJC powiedział Stowarzyszeniu Prasy Katolickiej o zarzucie bogobójstwa, i była ogromna odpowiedź w prasie. W Rzymie sześciu członków AJC odbyli audiencję z papieżem, i jeden z nich, p. Leonard M Sperry ufundował Sperry Center for Intergroup Cooperation na Uniwersytecie Pro Deo w świętym mieście. Papież powiedział obecnym, że zgadzał się ze wszystkim co kard. Spellman powiedział o żydowskiej winie. Watykanolodzy nie mogli zrobić nic innego jak widzieć różaną przyszłość dla deklaracji.
Potem pokazał się New York Times, kiedy 12 czerwca 1964 roku napisał, że zaprzeczenie bogobójstwa usunięto z najnowszej wersji deklaracji. W Sekretariacie Jedności Chrześcijan rzecznik powiedział tylko, że tekst został wzmocniony. Ale tego nie odczytała tak ani większość żydów, ani bardzo wielu katolików. Zanim zebrał się sobór, i kiedy tekst był nadal utrzymywany sub secreto, całe jego fragmenty ukazały się pewnego ranka w New York Herald Tribune. Nie było w nim nic o zarzucie bogobójstwa. Zamiast tego było tam wyraźne wołanie o poszerzenie się ducha ekumenicznego, gdyz "jedność naodu żydowskiego z Kościołem jest częścią chrześcijańskiej nadziei". Pośród niewielu żydów, którym nie przeszkadzało czytanie tego byli Lichten i Shuster. Patrzyli na to profesjonalnie. To czytało się, mówią, dużo lepiej przy kawie w porannej gazecie, niż gdyby papież ogłosił to jako katolicką naukę. Jego efekt na innych żydach był galwaniczny. Ich rozczarowanie wywołało oburzenie wśród niektórych amerykańskich biskupów, I Lichten z Shusterem doceniali ich niepokój. Szanse by niebogobójcza deklaracja, z wbudowaną klauzulą konwersji, kiedykolwiek przeszła przez amerykańskich biskupów i kardynałów na soborze, były, jak mówiło kilku dobrych lobbystów, małe.
Około dwa tygodnie wcześniej, prałat George Higgins z NCWF w Waszyngtonie DC pomógł zorganizować audiencję u papieża dla ambasadora przy ONZ Arthura J Goldberga, który był wtedy sędzią w Sądzie Najwyższym. Rabin Heschel poinstruował Goldberga przed jego dyskusją z papieżem na temat deklaracji. Chciał również pomóc kard. Richard Cushing z Bostonu. Poprzez swojego asystenta w Rzymie, kardynał zorganizował audiencję u papieża Heschelowi, którego niepewność przekraczała tę Cushinga. Mając poparcie Shustera z AJC, Heschel twardo rozmawiał o bogobójstwie i winie, i poprosił papieża by naciskał w sprawie deklaracji, w której katolikom zakaże się nawracania zydów. Paweł, nieco urazony, nie chciał się na to zgodzić. Shuster, trochę zmartwiony, odłączył się ostrożnie od Heschela przestawiając się na francuski, który znał papież, ale nie rabin. Wszyscy zgodzili się, że audiencja nie zakończyła się tak serdecznie jak się zaczęła. Tylko Herschel i kilku innych uważali, że była dobra. Udzielił wywiadu izraelskiej gazecie, że pojawił się kolejny tekst deklaracji nie wspominający o konwersji. Ten wywiad zirytował AJC. Audiencja rabina u papieża w Watykanie, tak jak spotkanie Bea z AJC w Nowym Jorku, były zaaranżowane pod warunkiem, że pozostaną tajemnicą.
Potajemne spotkania tego rodzaju doprowadziły do tego, że konserwatywni twierdzili, iż amerykańscy żydzi stanowili nową siłę w Kościele. Ale dla konserwatystów na soborze sytuacja była nawet gorsza. Wydawało się im, jakby katoliccy biskupi działali na rzecz żydów. Problemem był ten osłabiony tekst. Kardynałowie z St Louis i Chicago, Joseph Ritter i nieżyjący już Albert Meyer, zażądali przywrócenia mocniejszego tekstu. Cushing powiedział, że trzeba przywrócić negowanie bogobójstwa. Bp Steven Leven z San Antonio wezwał do usunięcia z tekstu wzmianki o konwersji, i nieświadomie wypowiedział prorocze zdanie na temat bogobójstwa: "Musimy usunąć ten wyraz z chrześcijańskiego słownictwa, żeby nigdy nie używano go przeciwko żydom".
To wszystko sprowokowało arabskich biskupów. Uważali, że deklaracja korzystna dla żydów narazi katolików na przesladowania, tak długo jak Arabowie walczą z Izraelczykami. Dla większości Arabów bogobójstwo, odziedziczona wina i nawracanie wydawały się być punktami do dyskusji. ["odziedziczona wina" dla żydów jest tematem zastępczym; nigdy Kościół o tym nie nauczał]. Oni w ogóle nie chcieli deklarcji, mówili, bo zostanie wykorzystana politycznie przeciwko nim. Ich sojusznikami w tej wojnie byli konserwatywni Włosi, Hiszpanie i południowi Amerykanie. Dostrzegali zachwianie struktury wiary przez liberałów teologicznych, którzy uważali, że nauka Kościoła ulegnie zmianie. Dla konserwatystów było to niemal herezją, a dla liberałów czystą wiarą. Oprócz wiary, liberałowie mieli głosy, i przesłali deklarację z powrotem do Sekretariatu by nadał jej większej mocy. Kiedy była ponownie redagowana, konserwatyści chcieli by ją skrócono do jednego akapitu w Konstytucji Kościoła. Ale kiedy deklaracja pojawiła się pod koniec trzeciej sesji, był to całkowicie nowy dokument pod tytułem "The Declaration on the Relation of the Church to Non-Christian Religions" [Deklaracja o relacjach Kościoła z religiami niechrześcijańskimi].
W tej sytuacji biskupi przyjęli ją głosami 1.770 do 185. Wśród żydów w USA zapanowała wielka radość bo zwyciężyła ich deklaracja. Ale tak nie było w rzeczywistości. Głosowanie było aprobatą tylko ogólnej zawartości tekstu. Ale ponieważ głosy zaakceptowano (łacińskie 'placet iuxta modum' oznacza 'tak, ale z tą modyfikacją'), czas między trzecią i czwartą sesją – właśnie zakończoną - poświęci się modyfikacji, albo temu co większość z 31 głosujących członków Sekretariatu uważała za dopuszczalne. Według zasad soboru, modyfikacja mogła kwalifikować, albo zniuansować język, ale nie mogła zmienić zawartości tekstu. Ale o to czym jest zawartość lub nie jest, zawsze spierali się filozofowie. I z tym mieli także problem teolodzy.
Ale najpierw trzeba było się zmierzyć z mniej zawiłymi problemami. W Segni koło Rzymu, bp Luigi Carli napisał w czasopiśmie swojej diecezji w lutym 1965 roku, że zydzi z czasów Chrystusa i ich potomkowie do czasów współczesnych byli zbiorowo winni śmierci Chrystusa. Kilka tygodni później, w piata niedzielę Wielkiego Postu, podczas Mszy na Placu św. Piotra w Rzymie, papież Paweł mówił o ukrzyżowaniu i dużym udziale w nim żydów. Główny rabin Rzymu, Elio Toaff, smutno wypowiedział się, że "nawet u najbardziej wykwalifikowanych osobistości katolickich, nadchodząca Wielkanoc wywołuje pojawianie się uprzedzeń".
25 kwietnia 1965 roku rzymski korespondent New York Timesa, Robert C Doty, zasmucił prawie wszystkich. Tematem jego artykułu było to, że żydowska deklaracja był w kłopocie, że papież przekazał ją czterem konsultantom żeby usunęli w niej sprzeczności z Pismem i zrobii ją mniej nieprzyjemną dla Arabów. Był tak odrzucany, jak można odrzucać artykuł w tym dzienniku. kiedy kard. Bea przybył do Nowego Jorku 3 dni później, jego ksiądz-sekretarz zaprzeczył temu co pisał Doty, że Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan nadal miał pełną kontrolę nad deklaracją żydowską. Później wydano apologię za kazanie Pawła. "Pamietajmy, że papiez mówił do zwykłych i prostych ludzi wierzących – nie do wykształconej grupy" – powiedział ksiądz. Jeśli chodzi o antysemickiego biskupa z Segni, człowiek kardynała powiedział, że poglądy Carliego na pewno nie były poglądami Sekretariatu. Morris B Abram z AJC był na lotnisku by powitać Bea i według niego opinie jego sekrretarza na ten temat były pocieszające.
Kilka dni póxniej w Rzymie zebrała się pewna frakcja Sekretariatu żeby zagłosować w sprawie sugerowanej przez biskupów modyfikacji dokumentu. Wśród nich było kilku sprowadzonych z IV piętra Watykanu w kwestii podpisu biskupa Rzymu. nie wiadomo na pewno czy ten szczególny biskup naciskał żeby usunięto zaprzeczenie o "winie za bogobójstwo". Ale nie zastanawiano się już nad inną możliwością, że wyrażenie zostanie usunięte, jeśli on chciał by je utrzymano. Protokoły z walk Sekretariatu o bogobójstwo zgadzaja się, że po całodniowej debacie było to bardzo równe głosowanie. Kiedy usunięto "bogobójstwo", pozostała sugestia biskupa Rzymu, że klauzula zaczynająca się od "ubolewa, faktycznie potepia nienawiść i przesladowania żydów" może brzmiec lepiej jeśli usunie się z niej "faktycznie potępia". To pozostawi "ubolewanie" z powodu nienawiści i przesladowań zydów. Ta sugestia nie wywołała debaty i szybko ja przegłosowano. Było już późno, i nikt nie chciał już wydziwiać o drobnych szczegółach.
To spotkanie trwało w dniach 9-15 maja, i w ciagu tego tygodnia, New Yrok Times co drugi dzień publikował...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]