Jaworski W. Krzyżkiewicz Z. Kosiński B. - Banki. Rynek operacje polityka(1)(1), KSIĄŻKI
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Władysław L. Jaworski
Zbigniew Krzykiewicz
Bohdan Kosiński
BANKI
rynek
operacje
polityka
Warszawa 1996
Wydanie piąte rozszerzone i zaktualizowane
1
SPIS TREŚĆI
1. Bank i system bankowy ................................................................................................... 5
1.1. Bank ........................................................................................................................... 5
1.2. System bankowy — rodzaje banków........................................................................... 7
1.3. Konkurencja między bankami................................................................................... 12
1.4. Nadzór bankowy....................................................................................................... 13
1.5. System bankowy w Polsce ........................................................................................ 14
1.5.1. Zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki
rynkowej...................................................................................................................... 14
1.5.2. Kierunki transformacji polskiego systemu bankowego ....................................... 20
2. Polityka pieniężna banku centralnego i rynek pieniężny ............................................. 23
2.1. Cele polityki pienięnej............................................................................................. 23
2.2. Instrumenty oddziaływania banku centralnego .......................................................... 24
2.3. Wpływ polityki fiskalnej na działalność banków....................................................... 30
2.4. Rynek pienięny ....................................................................................................... 30
2.5. Polityka pienięna w Polsce ...................................................................................... 34
2.5.1. Instrumenty pienięne Narodowego Banku Polskiego ........................................ 34
2.5.2. Ogólna charakterystyka polskiej polityki pienięnej ........................................... 39
3. Operacje bankowe ......................................................................................................... 45
3.1. Operacje czynne........................................................................................................ 46
3.1.1. Kredytowanie działalności jednostek gospodarczych.......................................... 47
3.1.1.1. Kredyty w rachunku bieącym..................................................................... 49
3.1.1.2. Kredyt dyskontowy ..................................................................................... 50
3.1.1.3. Kredyt akceptacyjny i awale ........................................................................ 54
3.1.1.4. Faktoring ..................................................................................................... 55
3.1.1.5. Kredyt lombardowy..................................................................................... 56
3.1.1.6. Kredyt hipoteczny ....................................................................................... 57
3.1.1.7. Leasing........................................................................................................ 58
3.1.2. Zabezpieczenie zwrotności kredytów ................................................................. 59
3.1.2.1. Podstawowe formy zabezpieczenia kredytów .............................................. 60
3.1.3. Restrukturyzacja kredytów ................................................................................. 62
3.1.4. Gwarancje bankowe ........................................................................................... 64
3.1.5. Operacje lokacyjne............................................................................................. 66
3.1.5.1. Lokaty międzybankowe............................................................................... 66
3.1.5.2. Lokaty na rynku finansowym ...................................................................... 68
3.2. Operacje bierne ......................................................................................................... 69
3.2.1. Emitowanie papierów wartościowych ................................................................ 70
3.2.2. Gromadzenie wkładów i oszczędności ............................................................... 71
3.3. Operacje pośredniczące (usługowe) .......................................................................... 73
3.3.1. Rachunki bankowe ............................................................................................. 73
3.3.2. Rozliczenia pienięne......................................................................................... 77
3.3.2.1. Organizacja rozliczeń.................................................................................. 77
3.3.2.2. Formy rozliczeń bezgotówkowych .............................................................. 79
3.3.2.3. Rozliczenia gotówkowe............................................................................... 86
3.3.2.4. Operacje kasowo-skarbcowe ....................................................................... 87
3.3.3. Rozrachunki międzybankowe............................................................................. 90
3.3.4. Inne usługi bankowe........................................................................................... 92
2
3.3.4.1. Usługi maklerskie........................................................................................ 93
3.3.4.2. Depozyty rzeczowe i sejfy ........................................................................... 94
3.4. Zagraniczne operacje rozliczeniowe.......................................................................... 95
3.4.1. Rola banków w operacjach międzynarodowych.................................................. 95
3.4.2. Kursy walut i dewiz ........................................................................................... 96
3.4.2.1. Ryzyko i operacje kursowe.......................................................................... 99
3.4.3. Formy rozliczeń dewizowych............................................................................101
3.4.3.1. Czek w obrotach zagranicznych..................................................................101
3.4.3.2. Weksel w obrotach zagranicznych ..............................................................102
3.4.3.3. Forfaiting ...................................................................................................103
3.4.3.4. Polecenie wypłaty.......................................................................................104
3.4.3.5. Inkaso.........................................................................................................105
3.4.3.6. Akredytywa................................................................................................108
3.4.4. Rozliczenia bezdewizowe..................................................................................111
4. Polityka i strategia działania banku komercyjnego ....................................................113
4.1. Potrzeba określenia polityki i strategii działania — zysk i ryzyko w polityce banku .113
4.2. Program rozwoju banku jako wyraz obranej strategii działania ................................115
4.3. Ewolucja strategii działania banków — rozwój działalności banków w latach
sześćdziesiątych..............................................................................................................119
4.4. Polityka oparta na działaniach marketingowych —
Marketing Management
............120
4.5. Polityka oparta na analizach kompleksowych i wyborze wariantu optymalnego —
Controlling
.....................................................................................................................123
5. Kształtowanie operacji aktywnych i pasywnych banku komercyjnego......................126
5.1. Podstawy formowania operacji aktywnych...............................................................126
5.1.1. Modelowanie portfela papierów wartościowych ................................................126
5.1.2. Badanie zdolności kredytowej ...........................................................................128
5.1.2.1. Analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej............................................129
5.1.2.2. Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa..........................................132
5.2. Kształtowanie struktury pasywów ............................................................................136
5.2.1. Kapitał własny banku ........................................................................................136
5.2.2. Kształtowanie funduszy obcych w banku ..........................................................136
5.2.2.1 Struktura funduszy obcych ..........................................................................136
5.2.2.2. Kryteria kształtowania funduszy obcych.....................................................137
6. Aktywa i pasywa banku komercyjnego — wzajemne relacje .....................................138
6.1. Reguły zabezpieczania płynności banku komercyjnego............................................138
6.1.1. „Złota reguła bankowa”.....................................................................................138
6.1.2. Reguła „osadu we wkładach” ............................................................................139
6.1.3. Reguła przesunięć.............................................................................................140
6.1.4. Reguła „maksymalnego obciąenia”..................................................................141
6.1.5. Podsumowanie ..................................................................................................143
6.2. Załoenia działania nadzoru bankowego w Polsce ...................................................143
7. Zarządzanie ryzykiem bankowym ...............................................................................149
7.1. Rodzaje ryzyka bankowego......................................................................................149
7.2. Metody i instrumenty ograniczania ryzyka bankowego ............................................150
7.2.1.
Future
...............................................................................................................150
7.2.2.
Swap
.................................................................................................................153
7.2.3.
Option
...............................................................................................................154
3
7.2.4.
Forward rate agreement (FRA)
.........................................................................154
8. Czynniki wpływające na kształtowanie wyników banku komercyjnego ....................156
8.1. Uwagi ogólne...........................................................................................................156
8.2. Organizacja wewnętrzna banku................................................................................157
8.3. Kadry — rekrutacja, system motywacji, szkolenie ...................................................163
8.4. Wyposaenie techniczne banku................................................................................166
9. Analiza wyników i planowanie działalności banku komercyjnego .............................170
9.1. Ocena sytuacji i wyników działalności — ródła danych .........................................170
9.2. Bilans jako ródło informacji o sytuacji banku .........................................................171
9.3. Rachunek wyników jako podstawa analizy ..............................................................174
9.4. Obliczanie poziomu odsetek i mar..........................................................................176
9.5. Planowanie stawek procentowych od operacji aktywnych i pasywnych....................180
9.6. Planowanie działalności marketingowej ...................................................................182
9.6.1. Etapy działań marketingowych..........................................................................182
9.6.2. Analiza i planowanie asortymentu usług............................................................185
9.6.3 Badanie posiadanej i potencjalnej klienteli .........................................................187
Bibliografia .......................................................................................................................190
4
1. Bank i system bankowy
Władysław Leopold Jaworski
1.1. Bank
Poprzednikami współczesnych bankierów byli średniowieczni handlarze trudniący się
wymianą pieniędzy. Nazwa „bank” pochodzi od włoskiej nazwy
banco,
czyli ławki, kontuaru,
przy którym pracowali włoscy handlarze pieniędzmi. Zajmowali się oni przede wszystkim
przekazywaniem pieniędzy (wkładów) od jednego klienta do drugiego, take w innych
miejscowościach. W tym celu klienci deponowali u bankierów pieniądz kruszcowy, a ci w
zamian wystawiali zaświadczenie — banknot (weksel) na bankiera w innym mieście.
Pośredniczenie w płatnościach swoich wkładów przez wyrównywanie ich naleności i
zobowiązań następowało poprzez przenoszenie wkładów z konta na konto. Stąd nazwa
banki
żyrowe
(giro —
krąg). Obecnie rolę banków mona scharakteryzować następująco:
— po pierwsze: są one przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności
finansowych z jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych;
— po drugie: są instytucjami do transformacji informacji, wielkości sumy pieniędzy,
ryzyka oraz terminu przy przyjmowaniu wkładów i udzielaniu kredytów.
W gospodarce, która w małym stopniu zaley od podziału pracy, podmioty gospodarcze
muszą dokonywać czynności finansowych samodzielnie. Natomiast w gospodarce o
rozwiniętym podziale pracy banki stają się przedsiębiorstwami, które przejmują od
przedsiębiorstw i gospodarstw domowych szereg czynności w zakresie gospodarki
finansowej. Moe nawet powstać sytuacja krańcowa, e tzw. bank domowy przejmie
wszystkie funkcje finansowe podmiotów gospodarczych, a będzie to oznaczać, e podmioty
te — zamiast kontaktów finansowych z wieloma klientami czy dostawcami — będą miały
stosunki tylko z jednym bankiem.
Mona to zilustrować poprzez omówienie kilku najbardziej typowych dziedzin
zastępowania przez bank podmiotu gospodarczego.
Przedsiębiorstwo — zamiast duej
liczby naleności — moe posiadać tylko środki na rachunkach bankowych, a z drugiej strony
— zamiast wielu zobowiązań — tylko zadłuenie w banku. Dzięki temu, e banki prowadzą
rachunki przedsiębiorstw (zwłaszcza rachunki
a vista, z
których posiadacze mogą w kadej
chwili dokonać płatności), podmioty te nie muszą trzymać kasy i naraać się na ryzyko
przechowywania gotówki, a take na moliwość pomyłki przy liczeniu pieniędzy. Zastępuje
to wypłaty gotówkowe i umoliwia np. wypłacanie pensji w trybie bezgotówkowym.
Kolejną dziedziną działalności banków jest
przejmowanie należności od
przedsiębiorstw i stawianie im do dyspozycji gotówki
np. poprzez zakup weksli czy
naleności (faktoring).
Banki
przyjmują wkłady i udzielają kredytów,
dzięki czemu przedsiębiorstwa i
osoby prywatne nie muszą same szukać kredytodawcy czy kredytobiorcy.
Instytucje bankowe przejmują równie szereg
czynności usługowych,
przede
wszystkim w zakresie obsługi gospodarki papierami wartościowymi. Zawiadamiają take
właścicieli o zebraniach akcjonariuszy oraz pobierają dla nich odsetki i dywidendy. Papiery
wartościowe mogą te być przekazywane do specjalnych banków (zbiornic). Banki występują
równie w zastępstwie podmiotów gospodarczych w handlu papierami wartościowymi: w
imieniu swych klientów kupują oraz sprzedają na giełdzie określone akcje i obligacje.
Obsługa papierów wartościowych
przez banki to m. in. przejęcie emisji tych papierów od
przedsiębiorstw oraz sprzeda weksli i obligacji skarbowych.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]